Ferðasaga frá Færeyjum

Hér er síðbúin frásögn úr færeyjaferð okkar fyrir páska. Ég skrifaði þetta aðallega í ferðinni sjálfri en hef ekki getað sett þetta inn á bloggið fyrr vegna anna og stopuls netsambands.

Föstudagur 14. mars
Lögðum af stað frá Reykjavíkurflugvelli klukkan 13:30. Til að losna við flugskjálftann fengum við okkur hvítvínsglas hjá Rúnari í Flugteríunni áður en farið var á loft. Rúnar var brattur og ætlaði að hitta okkur í Úthlíð um páskana.  Heiðskýrt var á leiðinni austur eftir og var frábært að horfa niður á snævi þakið landið úr flugvélinni. Maður greindi stærstu ár og fjöll sem gaman var að virða fyrir sér í vetrarbúningi.  Reyndum að taka myndir út um gluggann en þær heppnuðust ekki nema í meðallagi vel. Á myndinni hér til hliðar má þó greina Hvítá og Tungufljót. Lentum rúmlega 15 á flugvellinum í Vogey (Vágar) þar sem Doddi bróðir var mættur til að taka á móti okkur. Við ókum rakleitt í Kirkjubæ í gegn um nýju undirgöngin sem búið er að leggja frá yfir í Straumey.

Laugardagur 15. mars
Unnar kynntist strax frændfólki sínu í Kirkjubæ. Fjögur frændsystkini hans eru fædd á sama ári og hann 1996; Svanna Þórðardóttir, Sverrir Sjúrðarson, Elín dóttir Guðrúnar (allt systkynabörn mín) og Bergþóra dóttir Ingibjargar (dóttur föðursystir minnar). Úlvhildur dóttir Teits (bróðir Ingibjargar) er fædd í desember 1995. Auk þessara eru fjölmargir aðrir krakkar þarna í kring á svipuðum aldri. Áður en langt um leið var byrjað að spila fótbolta á Kirkjubæjar Stadium. Það er skemmtilegt mannlíf í þessu þorpi, fólk gengur inn til hvers annars án þess að banka, mætir í kaffi og talar mikið saman. Flestir eru skyldir og ættarnafnið Paturson algengt.

Fjölskyldan var á fullu að undirbúa ferminguna daginn eftir. Við komum með íslenskt hangikjöt, flatkökur og rúllutertubrauð. Ýmsir komu til að spjalla um daginn og veginn.  Við hliðina á Dodda bróður býr Birna föðursystir. Maður hennar er Jóhann Henrik Poulsen, hann var áður prófessor við Fróðskaparsetrið í Færeyjum og hefur helgað líf sitt færeysku máli, verndun þess, orðasmíðum, ritstörfum og kennslu. Um morguninn var Jóhann að sækja kartöflur í eplaveltuna. Færeyingar kalla kartöflur epli (það sem við köllum epli kalla þeir súrepli) og orðið velta merkir plægt land, þ.a.l. eplavelta=kartöflugarður. Kartöflurnar sem hann tók upp í haust hafði hann grafið niður ca 20 cm og geymt þær þannig í veltunni. Aldrei frýs niður fyrir þessa dýpt þarna. Jóhann talar góða íslensku og er mikill áhugamaður um íslenskt mál. Færeyingar hafa leitað mikið til íslendinga í málvernd og hafa tekið upp mörg íslensk nýyrði svo sem bíll, sjónvarp, myndband og fleira.  Eitt nýtt orð sagðist Jóhann hafa gefið íslendingum í staðin, þ.e. orðið geisladiskur sem er hugmynd sem Jóhann varpaði fram í samtali við Baldur Jónsson kollega sinn íslenskan þegar sú tækni var að ryðja sér til rúms. Endirinn var þó sá að Færeyingar notuðu sjálfir ekki það orð heldur tala þeir um flögu og hljómflögu.

Jóhann hefur þrisvar sinnum komið til Íslands með Norrænu og hjólað hálfan hringveginn, til skiptis norður og suðurleiðina. Þessar ferðir hefur hann farið á fimm ára fresti og stefnir á fjórðu ferðina næsta sumar.

Fórum um kvöldið út í Reykstofu að hjálpa til við að leggja á borð og undirbúa fermingarveisluna. Núverandi kóngsbóndi í Kirkjubæ heitir Jóannes Patursson, hann var þarna á þönum að ganga frá eftir hóp sem var að klára aðra veislu. Staðurinn er núna í hans yfirumsjón en Kirkjubær er ríkisjörð og ábúðarrétturinn gengur til elsta sonarins. Reykstofan er talin vera um 800 ára gömul, mjög merkilegt hús og kirkjan fyrir neðan er byggð 1111.  Þá er kirkjumúrinn frægi þarna rétt hjá og er nýlega búið að byggja yfir hann stálbyrðing í tilraunaskyni til að athuga hvernig það virkar á steinveggina, en það þykir sæta nokkurri furðu hversu vel þeir hafa staðið óvarðir síðan á 14. öld þegar hafist var handa við að byggja kirkjuna sem aldrei var lokið við. Í framtíðinni er síðan fyrirhugað að smíða yfir múrinn varanlegra þak og loka byggingunni alveg. Búið er að gera líkan af því húsi og er það til sýnis í Reykstofunni.

Sunnudagur 16. mars - Fermingardagur Hjarnars
Vöknuðum um klukkan níu, fórum í sturtu og sparifötin.  Færeyska fjölskyldan klæddi sig öll í þjóðbúning.  Hjarnar fermingardrengur fékk nýjan búning í tilefni dagsins. Klukkan hálf ellefu gengum við til kirkjunnar í Kirkjubæ sem eins og áður sagði er um 900 ára gömul að stofni til, þ.e. grunnur útveggir og gluggar. Í henni er fræg altaristafla eftir Sámal Mikines sem ég hef nýlega bloggað um.  Við sátum um það bil í miðri kirkjunni vinstra megin. Fyrir ofan okkur var örlítið gat ca 15x15 cm að stærð sem nú er lokað að utanverðu. Okkur var sagt að áður fyrr hefðu þeir holdsveiku þurft að hlýða á guðs orð í gegn um þetta gat, en þeim var ekki leyft að koma inn í kirkjuna.

Fermingarbörnin voru fjögur, þrír strákar og ein stelpa. Kirkjusóknin nær einnig yfir næsta þorp, Velbastað. Messan var áþekk íslenskum fermingarmessum nema ekki var almenn altarisganga.  Sálmasöngur var einnig meira í anda færeyskrar söngdansahefðar, þ.e. sungið með forsöngvara án undirspils. Í færeysku sálmabókinni voru margir þýddir sálmar eftir íslensk sálmaskáld svo sem Gnúpverjann fræga Valdimar Briem.

Eftir ferminguna var gengið til Reykstofunnar. Þar var setið og spjallað góða stund en síðan hófst máltíð fyrir nánustu fjölskyldu fermingarbarnsins. Snæddur var þríréttaður matur, súpa, nautasteik og ís. Þessu var rennt niður með gosi, bjór eða rósavíni eftir því sem fólk kaus.  Það er gaman að borða í þessu gamla tréhúsi og virða fyrir sér myndræna þakbitana, þrungna af margra alda sögu.  Þarna er mikið af gömlum munum, myndum og ýmsum gjöfum sem staðnum hefur borist. Við fundum m.a. kaleik sem Skálholtskirkja hafði gefið Kirkjubæjarkirkju árið 1969.

Síðan fórum við aftur heim til fermingarbarnsins og tókum til við að undirbúa aðalveisluna sem er þar inni á heimilinu síðdegis.  Fermingarveislur í Færeyjum eru yfirleitt mjög fjölmennar, ekki er boðið í þær en venjulega mætir í hana öll stórfjölskyldan, vinir, nágrannar og aðrir venslamenn. Búið var að setja veisluborð í stofuna og fólk fór að koma um klukkan fimm.  Ekki mættu allir á sama tíma og margir stoppuðu ekki lengi, enda þurftu sumir að fara í 4-5 aðrar fermingarveislur þennan dag.  Veislugestir gæddu sér á þjóðlegum mat, skerpukjöti, brauði, tertum og fiskmeti að ógleymdu hangikjötinu og flatkökunum sem Dísa gerði klárt daginn áður. Þetta kvöld komu allt í allt yfir 200 manns til að heiðra fermingabarnið.  Gengum til náða um miðnætti en þá voru allir farnir heim fyrir nokkru síðan.

Mánudagur 17. mars
Færeyska vegakerfið er gott og vegalengdir stuttar.  Lengsti bílvegur milli tveggja staða er aðeins um 100 kílómetrar.  Eftir hádegi fórum við Dísa í ferð um norðureyjarnar. Unnar varð eftir hjá ættingjum sínum í Kirkjubæ. Síðan við ferðuðumst hér síðast hafa verið lögð göng milli Austureyjar og Borðeyjar þannig að nú er hægt að keyra til Klakksvíkur án þess að taka ferju. Þar sem göngin eru dýpst er búið að setja upp ljóslistaverk eftir Þránd Paturson; bláum, grænum og rauðum litum er varpað á gangnaveggina á þessum kafla djúpt undir Atlandshafinu. Mér finnst reyndar að í öllum neðansjávargöngum, eins og Hvalfjarðargöngunum ætti að vera merki við staðinn þar sem maður keyrir undir sjávarbotninn og síðan hvað maður er mörgum metrum undir sjávarmáli þar sem þau eru dýpst.

Við lögðum að stað um klukkan eitt og vorum komin til Klakksvíkur fyrir klukkan tvö þó við keyrðum rólega og stoppuðum af og til til að njóta útsýnisins og taka myndir.  Það hafði snjóað nokkuð um nóttina og hvassir fjallatindarnir voru klæddir í hvítar húfur og sjöl. Þetta gefur byggðunum öðruvísi yfirbragð en að sumarlagi og maður gerir sér betur grein fyrir hörðum náttúruöflunum á þessum sæbröttu eyjum sem kaldar öldur norður Atlandshafsins lemja linnulaust alla daga og alla nætur.

Frá Klakksvík keyrðum við áfram norður eftir framhjá þorpi sem heitir Ánir og þaðan í gegn um tvenn jarðgöng þvert yfir Borðey. Hérna norður frá eru jarðgöngin ekki lengur tvíbreið og þeir sem aka suður þurfa að keyra út í útskot til að víkja fyrir þeim sem eru á norðurleið og eiga alltaf réttinn. Þarna fórum við yfir Hvannasund yfir í Viðey (Viðoy) sem er nyrsta eyja Færeyja.  Sundið er svo mjótt að það er keyrt yfir það á landfyllingu. Borðeyjarmegin við sundið er þorpið Norðdepil en Viðeyjarmegin heitir byggðin Hvannasund.  Þótti okkur merkilegt að þarna í Norðdepli er eini staðurinn sem við sáum götuljós utan Þórshafnar. En hvað um það, áfram héldum við og alla leið til þorps nyrst á Viðey sem heitir Viðareiði, það stendur á láglendiskafla sem liggur þvert yfir þessa annars brattlendu eyju.  Viðareiði er stórkostlegur staður, nyrsta byggð í Færeyjum. Fyrir ofan þorpið er hæsta fuglabjarg heimsins, yfir 700 metra hátt. Kirkjan stendur úti á bjargbrúninni á vinstri hönd þegar þú ekur inn í bæinn. Mörg húsin hérna eru eins og víðar á þessum slóðum lítil og sérkennileg, af mörgum gerðum og máluð í ýmsum litum, milli þeirra eru þröngar og kræklóttar götur, hlaðnir veggir og girðingar þar sem sauðfé er á beit. Austanvert á eiðinu er stórkostleg útsýn yfir í Fugley og Skúfey. 

Það er reyndar einkennandi fyrir Færeyjar hversu sauðfé er áberandi og má því segja að þær beri með sóma réttnefnið. Inni í flestum þorpum er sauðfé á beit og það sést jafnvel inni í Þórshöfn. Eins gengur sauðfé gjarnan sjálfala allt árið og á sumrin er það víða haft á beit í björgum og bröttum fjallshlíðum. Varla er færeyska féð ræktarlegt í augum íslenskra sauðfjárbænda, háfætt og stórbeinótt. Flestar kindur bera aðeins einu lambi.  En líklega er þetta einmitt stofn sem hentar best fyrir aðstæður þarna. Algengt er að þorpsbúar t.d. í Þórshöfn eigi nokkrar kindur í afskekktari byggðum. Á haustin er farið í smalamennskur og fé slagtað í heimahúsum. Kjötið er mest verkað til heimbrúks og m.a. búið til skerpukjöt. Í flestum húsum eru hjallar til að þurrka kjöt og fisk. Ekki fannst mér skerpukjöt gott í fyrstu en núna er ég farinn að borða það með bestu lyst. Færeyingar hafa sloppið við reglugerðarhelsið og ofstjórnina sem Íslendingar hafa lent í varðandi sauðfjárrækt og heimaslátrun. Sauðfjárhald er því ennþá virkur þáttur í menningu allra eyjaskeggja og samofið mannlífinu.

Við skoðuðum okkur vel um í Viðareiði og héldum svo til baka. Lofuðum okkur að koma aftur þarna síðar og gefa okkur tíma til að ganga um svæðið.  Ákváðum á bakaleiðinni að keyra út í Konueyju (Kunoy) sem er einnig tengd við Borðey með landfyllingu yfir Haraldarsund. Þar fórum við þvert í gegn um eyjuna um löng göng og síðan upp með vesturhlutanum í eina þorp eyjunnar og ber það sama nafn.  Þorpið stendur á smá láglendisparti undir skálarlaga hamrabelti sem var hvítt af snjó og ís. Mjög sérstakur og heillandi staður í umhverfi sem manni finnst varla vera byggilegt.  Útsýnin yfir í næstu eyju, Karlsey, er líka stórbrotin.  Þangað er aðeins hægt að komast með ferju en síðan er hægt að keyra í gegn um nokkur göng eftir henni endilangri milli nokkurra smáþorpa sem hafa verið byggð nánast á hverri láglendisbrík þar sem hægt er að ímynda sér að hægt sé að láta hús standa án þess að það velti.

Að þessu sinni höfðum við ekki tíma til að fara út í Karlsey enda aðeins farið að skyggja. Héldum því heim á leið sömu leið að mestu, tókum þó smá krók inn í Fuglafjörð sem er nokkuð stór útgerðarbær á Austurey.  Þar fannst manni húsakostur og bæjarbragur bera þess merki að fjárhagur fólks væri betri en víða annars staðar. Margt þarna minnti á íslensk útgerðarþorp.

Komum til baka í Kirkjubæ um klukkan átta.  Þá voru ennþá veislugestir í húsinu, t.d. frændfólk mitt Ingibjörg, Hjördís, Hjörtur og Teitur börn Birnu móðursystur.

Við höfum nú heimsótt níu af þeim átján eyjum sem sagðar eru mynda Færeyja.  Þær sem við eigum eftir að fara til eru Suðurey, Litli Dímon, Stóri Dímon, Sandey, Mikines, Nólsey, Karlsey, Skúfey og Fugley.  Hægt er að ferðast út í allar þessar eyjar með bílferju eða þyrlu nema Litla Dímons sem reyndar er hálfgert svindl að telja með þar sem hún er afar lítil og óbyggileg.

Þriðjudagur 18. mars
Í dag förum við til Vestmanna í afmæli hjá Brandi syni Bjargar systur minnar.  Hún á þrjá unga stráka, Eyði, Brand og Hanus. Maður hennar heitir John (sem er gamalt færeyskt nafn!) og er handboltamaður enda Vestmannabúar frægir handboltamenn í Færeyjum.  Þarna var heilmikil veisla og Unnar fór með fjölda annarra krakka á sparkvöllinn í þorpinu þar sem keppt var í fótbolta.  Guðrún systir mín var þarna einnig með krakkana sína Havar og Elsu.

Vestmanna er nokkuð stór byggð og þar er talsverð útgerð. Áður en göngin milli Vogeyjar og Straumeyjar voru gerð, voru allir flugfarþegar til og frá Færeyjum ferjaðir hingað yfir Vestmannasund.  Á leiðinni til baka keyrðum við upp á útsýnisstað fyrir ofan Norðradal þar sem við tókum nokkrar myndir.  Um kvöldið fengum við dýrindis svínasteik hjá Elsu húsmóðir í Kirkjubæ, konu pápa. Þar mættu líka Birna föðursystir og Jóhann Henrik maður hennar sem áður var getið.

Strax fyrsta kvöldið fann ég í bókahillunni hjá Dodda merkilega bók sem ég er búinn að vera að lesa fyrir svefninn og þegar tóm gefst. Hún heitir „Ferðin til Síberíu" eftir Siggert Paturson, bróður Jóannesar Patursonar kóngsbónda og stjórnmálamanns, langafa okkar.  Hann var fæddur 1869 og aðeins tvítugur að aldri fór hann einsamall í ferð til Síberíu þar sem hann þvældist um í tvö ár meðal veiðimanna og frumbyggja. Komst m.a. næstum því alla leið til Novaya Zemlya en varð að snúa við vegna ísreks. Eins og gefur að skilja lenti hann í ýmsum ævintýrum sem hann segir skemmtilega frá.  Siggert varð mjög frægur af þessari ferð sinni, bæði í Færeyjum, Danmörku og víðar í Evrópu. Auk þess að gefa út ferðabókina hélt hann fyrirlestra víða og kynnti menningu og náttúrufar Síberíu með ýmsum hætti. 

Siggert þvældist síðar víða um heim. Hann varð  á endanum þjóðsagnapersóna og lífskúnstner sem  stóð fyrir fyrir ýmsum furðulegum uppátækjum, m.a. í slagtogi við íslensk-færeyskan mann Karl Einarsson Dunganon, en  um þessa kumpána er t.d. fjallað í Corda Atlantica, stórskemmtilegri smásögu Halldórs Laxness í Sjö stafa kverinu (Siggert er þar kallaður Sjúrur). Þá skrifaði Björns Th. Björnssonar leikritið Dunganon um Karl þennan og kemur Siggert fyrir í því. Meðal uppátækja þeirra félaga var  stofnun Veraldarbankans, en markmið hans var að gera alla aðra banka heimsins gjaldþrota.  Það tókst reyndar ekki en allir fjármunir bankans komust fyrir í einum vindlakassa. Bankinn hafði höfuðstöðvar á eyjunni St. Kilda sem er lítill óbyggður klettur út í miðju Atlandshafi, Karl Dunganon lýsti þessa „eyju" sjálfstætt ríki og kallaði sig hertogann af St. Kilda. Karl bjó m.a. til þjóðfána ríkisins og gaf út frímerki í nafni þess.

Miðvikudagur 19. mars
Færeyjar hafa verið byggðar jafn lengi og Ísland og hérna settist að sama fólkið og flutti til Íslands í kring um árið 900. Sumir segja að víkingarnir hafi hent þeim sjóveiku hér í land á leiðinni til Íslands. Það finnst Færeyingum ekki fyndið enda telja þeir sig með bestu sjómönnum í heimi. Þótt eyjarnar séu hrjóstrugar og ekki búsældarlegar á okkar mælikvarða, hafa íbúarnir ekki lent í sömu hallærum og plágum og við frónbúar frændur þeirra. Líklega hefur þar munað mestu um að þeir hafa alltaf átt betra með sjósókn og samgöngur við eyjarnar hafa líklega verið betri en til Íslands þannig að þeir hafa ekki verið uppiskroppa með aðföng og veiðarfæri.  Þá hafa þeir auðvitað sloppið við eldgos og afleiðingar þeirra auk þess sem vissulega munar talsvert um að þær liggja sunnar og hitastig er að meðaltali hærra þrátt fyrir rigningatíð.

Við fórum til baka heim til Íslands frá flugvellinum á Vogey (Vágar) um morguninn. Höfðum dvalið í góðu yfirlæti hjá Þórði og Kötu síðan á föstudag. Myndin hér til hliðar er af húsinu þeirra. Á flugmiðanum okkur (eða tölvupóstinum) stóð að brottför væri klukkan 11:30 en þegar við athuguðum þetta á netinu var brottför skráð klukkan 11:00.  Við drifum okkur því af stað og tókst að vera komin á tilsettum tíma. Síðan kom reyndar í ljós að fleiri höfðu verið með rangar upplýsingar og gerðu ráð fyrir flugi 11:30, þannig að vélin fór ekki í loftið fyrr en þá.

Flugið til Reykjavíkur tekur um einn og hálfan tíma.  Lentum í Reykjavík um klukkan eitt eftir skemmtilega daga hjá frændfólki í Fjáreyjum.

Fleiri myndir úr ferðinni eru hér.

Nokkrar fróðlegar vefslóðir um Færeyjar:
http://solberg.smugmug.com/  Frábærar myndir
http://www.visit-faroeislands.com/  Góð almenn upplýsingasíða
http://www.faroeislands.com/
http://www.patursson.fo/jp/index.php?id=46  Kirkjubær
http://www.koltur.com/bp/index.php  Koltur þar sem Björn Paturson rekur ferðamannabúgarð
http://www.faereyjaferdir.is/
http://www.mykines.fo/
http://www.hotelnord.fo/pages/fo.php  Hótelið í Viðareiði
http://www.sightseeing.fo/
http://www.kunning.fo/
http://www.visitsandoy.fo/Index.asp?

Athugasemdir

[Margith Eysturtún, 8.4.2008 kl. 20:42]

Hljómar sem góð ferð . Vestmanna er mín heimbær . Já við þekkum til sorg. Í minni fjölskyldu dóu allir kallmen í fjölskyldunni sem voru yfir 14 ár í árinu 1918 í einum og sama bátaslysi. þá var afi minn rétt urðin 14 og varð þá elsti maður í fjölskyldunni. Aleinn með 11 systkini.(mamman dó þegar hann var 12) Dauði er eitthvað sem er öllum nándtengt í Færeyjum.

[Þorsteinn Sverrisson, 8.4.2008 kl. 21:09]

Fallegur bær Vestmanna. Einmitt útgerðarbær.  Þetta hlýtur að hafa haft mikil áhrif á þitt fólk. Það sem sjórinn gaf gerði þessar eyjar byggilegar en hann tók líka sitt. Ég las einmitt um að þegar málarinn Sámal Mikines var ungur þá fórust 43 færeyskir sjómenn á leið af Íslandsmiðum.  Í þorpum þarna sér maður sumstaðar minnismerki um drukknaða sjómenn.